Kiedy podejmuje się decyzję o małżeństwie, ślubie… weselu…. planuje się wówczas wspólną przyszłość, dzieci, dom, rodzinne wakacje. Nie myśli się wtedy ani o ewentualnym rozstaniu i rozwodzie, ani tym bardziej o jego warunkach. Jednakże życie i praktyka zawodowa w kancelariach pokazuje, iż obecnie więcej małżeństw się rozpada – rozwodzi, niż to było jeszcze kilka, kilkanaście lat temu. Jakie są tego przyczyny? Odpowiedzi na to pytanie może udzielić specjalista np. psycholog, czy socjolog. Natomiast w tym tekście zastanowimy się pod kątem prawnym, jak się do niego przygotować, co czeka obojga małżonków w czasie postępowania sądowego i potem. Wbrew pozorom sprawy rozwodowe są bardzo ciężkie, nie tylko dla samych zainteresowanych, ale również dla pełnomocników ich reprezentujących. Każdej tego typu sprawie towarzyszą wielkie emocje, nierzadko stres, zdenerwowanie, a także ból. Przecież kończy się coś… co miało się nigdy nie skończyć.
Zacznijmy od początku
Sąd orzeka rozwód, jeżeli między małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozpadu pożycia. Dzieje się tak wtedy, kiedy między małżonkami zostaną zerwane wszystkie więzi – 1. duchowe (emocjonalne, „już Ciebie nie kocham”), 2. fizyczne (współżycie), 3. gospodarcze (wspólne prowadzenie domu/gospodarstwa). Warto zwrócić uwagę, iż w razie, kiedy małżonkowie nadal ze sobą mieszkają (co nie jest wcale tak rzadko spotykane), a więc zachowana jest jeszcze więź gospodarcza, to jednak przy całkowitym ustaniu więzi duchowych i fizycznych, sąd może i tak orzec rozwód. W takiej sytuacji sąd w wyroku rozwodowym orzeka o sposobie korzystania z mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Pamiętajmy też, iż rozwód jest nieodwracalny – po jego orzeczeniu nie ma możliwości przywrócenia małżeństwa.
Należy się zatem zastanowić, czy Państwa związek spełnia ww. przesłanki. Może bowiem okazać się, że rozpad pożycia istnieje, ale nie jest jeszcze ani trwały, ani zupełny, bądź istnieją szanse na jego odbudowanie – wówczas sąd ‘nie da’ rozwodu (nie każdy pozew o rozwód kończy się jego orzeczeniem), bądź właściwym będzie orzeczenie separacji. Jeżeli natomiast Państwa związek małżeński nie przypomina tego, co było na początku, jeżeli któraś ze stron dopuściła się zdrady, stosuje przemoc fizyczną bądź psychiczną, bądź z innej przyczyny nastąpił rozpad pożycia, czas na poważnie zastanowić się nad konkretnymi działaniami prawnymi.
Rozwód z winą czy bez?
Decydując się na trudny krok złożenia pozwu o rozwód, trzeba będzie jeszcze podjąć kilka ciężkich, ale koniecznych w tym postępowaniu decyzji. W pierwszej kolejności strona musi zdecydować, czy chce się rozwieść z orzekaniem o winie, czy bez orzekania o winie. Nie jest to łatwy temat prawa rodzinnego. Wszystko oczywiście zależy od konkretnej sprawy, okoliczności i przyczyn rozpadu małżeństwa – zdrada, niezgodność charakterów, ustanie uczucia… jak wiele jest spraw, tak wiele jest indywidualnych przyczyn rozpadu związku. Jeżeli jest Pani/Panu trudno podjąć samemu decyzję, na pewno pomocna będzie rozmowa z prawnikiem, który doradzi i pomoże w podjęciu najlepszej w danej sytuacji decyzji.
Możliwości są następujące: sąd może orzec rozwód z wyłącznej winy jednej ze stron, z winy obu stron, bądź rozwiązać małżeństwo przez rozwód bez orzekania (z zaniechaniem orzekania) o winie. Zaznaczyć przy tym wypada, iż w czasie postępowania sądowego strona będzie mogła zmienić swoją decyzję tj. jeżeli w pozwie złoży wniosek o nie orzekanie o winie, natomiast pozwany będzie chciał rozwiązać małżeństwo z winy obu stron, wówczas np. powód może zmienić wniosek, na rozwód z wyłącznej winy pozwanego – oczywiście jest to tylko przykład, a konfiguracji może być w tym przypadku kilka.
Nadto żądając ustalenia winy – należy mieć dowody potwierdzające dane okoliczności (dotyczy to zarówno powoda jak i pozwanego). Mogą to być zarówno dowody z dokumentów, jak również osobowe – czyli świadkowie, a także inne, których wiarygodność i moc ocenia sąd, według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oprócz przesłuchania świadków, w toku postępowania przeprowadza się dowód z przesłuchania stron. Należy przy tym pamiętać, iż w sprawie rozwodowej, sąd nie może uznać za prawdziwe twierdzenia powoda, wyłącznie dlatego, że nie zostały zaprzeczone przez pozwanego. Dodatkowo, w sprawach o rozwód sąd może również wydać wyrok zaoczny – o czym więcej w niniejszym artykule: Nieobecność na rozprawie rozwodowej.
Wina a alimenty
Czasami chęć orzekanie o winie nie jest podyktowana wyłącznie zamiarem wykazania kto jest odpowiedzialny za rozpad małżeństwa, ale również niesie za sobą konsekwencje natury finansowej. Otóż kwestia winy bezpośrednio wpływa na możliwość ubiegania się i uzyskania alimentów od drugiego małżonka. Alimenty bowiem może otrzymać nie tylko dziecko, ale również były małżonek. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozpadu związku małżeńskiego, a w wyniku rozwodu nastąpi istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, wówczas sąd może orzec w stosunku do niego alimenty. Natomiast w sytuacji, kiedy małżonek nieuznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia (czyli np. zaniechano orzekania o winie, bądź uznano winę obu stron), znajduje się w niedostatku – może on żądać od drugiego małżonka dostarczania środków utrzymania. Alimenty muszą być odpowiednie biorąc pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz odpowiadać możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Opieka nad dziećmi po rozwodzie i alimenty
W wyroku rozwodowym obowiązkowym elementem jest rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron, a także o kontaktach i alimentach. Sąd nie będzie orzekał jednak o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, jeżeli oboje małżonkowie zgodnie złożą w tym zakresie stosowny wniosek. Ważne jest, że w toku postępowania rozwodowego sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów (oczywiście, jeżeli porozumienie jest zgodne z dobrem dziecka). Obecnie coraz częściej sądy orzekają też tzw. władzę naprzemienną, polegającą na tym, iż władza rodzicielska przysługuje nadal obydwojgu rodzicom, zaś małoletnie dziecko, bądź dzieci przebywa np. tydzień u jednego, kolejny tydzień u drugiego z rodziców. Rodzeństwo zaś powinno wychowywać się wspólnie.
Jeżeli jednak małżonkowie nie doszli do porozumienia co do władzy rodzicielskiej, wówczas sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, przy ograniczeniu władzy rodzicielskiej drugiego rodzica.
Podział majątku
Sąd, na wniosek jednego z małżonków może dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym. Co to oznacza? Mianowicie, w sytuacji kiedy pomiędzy małżonkami jest zgoda zarówno co do składników majątku, ich wartości oraz sposobu ich podziału, sąd może już w wyroku rozwodowym dokonać podziału majątku. Jednakże, gdy takiej zgody nie ma z doświadczenia i praktyki zawodowej wiemy, iż podział majątku w wyroku rozwodowym należy wówczas do rzadkości. Zdecydowanie częściej dochodzi do podziału majątku w toku odrębnego postępowania sądowego, bądź u notariusza. Pamiętać trzeba, iż kwestia ustalenia co wchodzi w skład majątku wspólnego może okazać się dla małżonków w cale nie taka prosta. Obecnie bowiem małżonkowie zaciągają wspólnie kredyty, dokonują np. nakładów na majątek wspólny z majątków osobistych, bądź odwrotnie, prowadzą swoją działalność gospodarczą – a w takich okolicznościach faktycznych łatwo popełnić błąd, który może kosztować dużo. Są to niełatwe zagadnienia – warto więc w tej kwestii poszukać pomocy u prawnika, przekazać wszelkie informacje dot. zgromadzonego majątku, a kancelaria zarekomenduje najlepsze rozwiązanie.
Pozew o rozwód jak napisać, gdzie złożyć
Pozew o rozwód powinien zostać sporządzony na piśmie, które składane jest co do zasady do Sądu Okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania rozwodzących się współmałżonków. Pamiętać należy, iż pozew o rozwód jest pismem procesowym i winien spełniać szereg wymagań formalnych stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Najważniejszymi elementami pozwu (treści) jest:
- oznaczenie sądu, do którego jest kierowany,
- oznaczenie imienia i nazwiska stron tj. powoda i pozwanego, a także ich adresy miejsca zamieszkania oraz nr PESEL powoda,
- oznaczenie rodzaju pisma tj. pozew o rozwód,
- wskazanie żądania oraz dowodów (z dokumentów oraz dane świadków) na poparcie przytoczonych okoliczności,
- uzasadnienie swojego stanowiska i żądań zawartych w pozwie,
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
- wymienienie załączników.
Jednocześnie wskazać trzeba, iż pozew o rozwód należy złożyć w dwóch egzemplarzach tj. oryginał dla sądu oraz odpis dla strony przeciwnej. Do pozwu należy załączyć odpis aktu małżeństwa w oryginale, odpisy aktów urodzenia dzieci również w oryginale, zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach (bądź PIT za rok poprzedni), a także odpis majątkowej umowy małżeńskiej, jeżeli takową zawarto. Nadto do pozwu należy załączyć potwierdzenie dokonania opłaty sądowej od pozwu, bądź wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.
Ile kosztuje rozwód
Opłata sądowa w sprawach o rozwód jest stała, uiszcza się ją na konto sądu, do którego wnoszony jest pozew (przelewem bądź w kasie sądu) i wynosi 600 zł. Jeżeli w sprawie ustanowiono pełnomocnika, należy opłacić 17,00 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.
Powyższa kwota – nie stanowi natomiast kwoty wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata bądź radcy prawnego, zastępującego stronę w procesie. Taka stawka ustalana jest indywidualnie pomiędzy Klientem, a kancelarią prawną.
Jeżeli w sprawie złożony zostanie wniosek o podział majątku – wówczas należy dokonać dodatkowej opłaty sądowej w wysokości 1 000,00 zł. Natomiast, gdy wniosek o podział majątku jest zgodny – wówczas opłata ta zostaje zmniejszona do 300,00 zł.
Czasami również w sytuacji, kiedy w toku postępowania konieczny jest udział biegłych – należy pokryć koszty sporządzenia opinii.
Warto dodać, iż kwestia orzekania o winie ma znaczenie przy ponoszeniu kosztów – albowiem, w przypadku, kiedy sąd wyda wyrok rozwodowy z orzeczeniem o winie, to pełne koszty sprawy rozwodowej ponosi strona przegrana tj. ta która została uznana za wyłącznie winną rozpadu związku małżeńskiego. Wówczas winna pokryć zarówno koszty sądowe, jak również koszty zastępstwa procesowego ustanowionego przez drugą stronę.
Natomiast, w razie, kiedy sąd zaniechał orzekania o winie, połowa kwoty opłaty wniesionej wraz z pozwem (a więc kwota 300,00 zł) – zostanie zwrócona na konto powoda, zaś pozostałe 300 zł dzielone jest pomiędzy oboje małżonków (czyli w praktyce pozwany zwraca powodowi 150 zł).
Ile trwa rozwód
Trudnym jest precyzyjne określenie ile trwają sprawy rozwodowe. Tak naprawdę wszystko zależy od tego, czego żądają małżonkowie, czy posiadają małoletnie dzieci, czy jest konflikt na tle władzy rodzicielskiej, kontaktów, bądź alimentów.
Kiedy strony zgodnie wnoszą o zaniechanie orzekania o winie, przestawiają plan rodzicielski bądź nie posiadają małoletnich dzieci – wówczas rozwód mogą otrzymać już na pierwszej rozprawie, a więc około 2-3 miesięcy od złożenia pozwu o rozwód w sądzie.
Natomiast, w sytuacji kiedy strona żąda uznania współmałżonka za wyłącznie winnego rozpadu pożycia, powołuje na to szereg świadków, przedstawia różne dokumenty, do tego nie ma zgody co do władzy rodzicielskiej, należy przeprowadzić dowód np. opinii psychologa – wówczas proces trwać może nawet i kilkanaście miesięcy, a nawet lat! Jeżeli zależy Państwu na czasie, co jest rzeczą absolutnie normalną i zrozumiałą – warto się zastanowić, czy nie skorzystać z pomocy pełnomocnika, który pomoże przejść przez ten trudny czas, szybko i sprawnie.
Rozwód czy separacja
Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego – jednak nie jest on jeszcze trwały, bądź strony doszły do wniosku, że istnieją szanse na odbudowanie więzi małżeńskich, każdy z małżonków może żądać orzeczenia przez sąd separacji. Skutki separacji są takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, jednak małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa. Dodatkowo orzeczenie separacji nie ma charakteru nieodwracalnego tj. na zgodne żądanie małżonków sąd znosi separację. Wówczas w całości ustają skutki separacji. Decyzja, czy złożyć pozew o rozwód, czy też lepszym wyjściem będzie orzeczenie czasowej separacji – musi być podjęta przez każdego z małżonków według własnego sumienia i uznania, bacząc na dobro nie tylko swoje, ale przede wszystkim na dobro małoletnich dzieci.
Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, zaś drugi chce rozwodu – wówczas sąd orzeka rozwód (o ile oczywiście żądanie rozwodu jest uzasadnione).
Rozwód z adwokatem
Czy emocje są dobrym doradcą? Wiadomo, że nie. W sprawach rozwodowych emocji jest natomiast ponad miarę, stresu również. Z naszego doświadczenia wynika, iż poproszenie o pomoc profesjonalisty, prawnika, adwokata – w trudnych sprawach, zwłaszcza w zakresie spraw rodzinnych, jest nieocenione. Dobry pełnomocnik, jako osoba obiektywna, będący specjalistą w zakresie prawa rodzinnego, w sprawach rozwodowych, czy o podział majątku, potrafi szybko ocenić sytuację, dobrze doradzić i poprowadzić sprawę tak, aby interes klienta był najlepiej zabezpieczony.
Rozwód już mam… co dalej…
Udało się w końcu przejść jeden z najmniej przyjemnych i wyczerpujących emocjonalnie procesów sądowych (wizyta w sądzie i sprawa rozwodowa jest dla każdego stresująca) – otrzymali Państwo rozwód, ale pozostaje pytanie, co dalej? Oczywiście, jeżeli ten czas odbił się negatywnie na Pana/Pani zdrowiu, psychice, warto w takim przypadku zasięgnąć porady specjalisty np. psychologa. W kwestii natomiast prawnej wskazać można, iż w terminie 3 miesięcy od uzyskania prawomocności wyroku rozwodowego, można powrócić do nazwiska, które nosiło się przed zwarciem związku małżeńskiego. Nie jest to możliwe wcześniej, a sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie o rozwód, nie ma prawa orzec o zmianie nazwiska, bądź nadać inne nazwisko. Czynność tą tj. powrót do panieńskiego bądź kawalerskiego nazwiska można dokonać wyłącznie poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (wniosek realizowany jest od razu) – o czym szerzej w tym artykule: Nazwisko a rozwód – jak to wygląda w praktyce? Dodatkowo, jeżeli w czasie postępowania o rozwód, sąd nie orzekał o podziale majątku, warto jak najszybciej uregulować tą kwestię, aby móc w całości zamknąć za sobą ten rozdział życia i w spokoju wkroczyć do następnego. Każdy ma przecież prawo do szczęścia, nowego szczęścia.