Przed zawarciem związku małżeńskiego należy zdecydować, jakie nazwisko będą nosić małżonkowie. Oświadczenie w tym zakresie składa się przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego przed sporządzeniem zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających możliwość zawarcia związku małżeńskiego bądź bezpośrednio po zawarciu małżeństwa.
Młodzi małżonkowie mogą mieć wspólne nazwisko, które nosiło dotychczas jedno z nich (tak, nie musi to być tylko nazwisko męża), każdy może też zachować swoje dotychczasowe nazwisko, albo też połączyć je z nazwiskiem małżonka. Jeżeli małżonkowie nie złożą w ogóle oświadczenia w tej sprawie – każdy zachowa nazwisko, które nosił dotychczas.
Jak natomiast sytuacja wygląda po rozwodzie?
Otóż w razie, kiedy małżonkowie pozostali przy swoich dotychczasowych nazwiskach nie zmienia się zupełnie nic. Jeżeli zaś jedno z nich przyjęło nazwisko drugiego, bądź też dodano drugi człon będący nazwiskiem małżonka – wówczas możliwa jest zmiana nazwiska. Taka zmiana nie oznacza jednak dowolności – a wyłącznie polega na powrocie do nazwiska, które dana osoba nosiła przed zawarciem związku małżeńskiego (a więc do nazwiska panieńskiego bądź kawalerskiego – jeżeli to mąż przyjął nazwisko żony).
Należy pamiętać, że nazwisko zmienić można dopiero po prawomocnym orzeczeniu rozwodu i to w terminie 3 miesięcy. Nie jest to możliwe wcześniej np. w toku procesu rozwodowego. Również sąd rozpoznający sprawę o rozwód w orzeczeniu kończącym postępowanie – nie może orzec o zmianie nazwiska.
Takiej czynności można dokonać wyłącznie poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Wniosek realizowany jest od razu.
Zmiana nazwiska po upływie ustawowego terminu 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego może nastąpić wyłącznie w trybie ustawy o zmianie imienia i nazwiska.